De weg naar zwarte vegen
Zwarte Piet zorgde afgelopen maanden voor een verhitte discussie onder voor- en tegenstanders. De ene felle reactie volgt op de ander. Er lijkt tot nu toe nog geen zicht op een oplossing. Voorstanders geven aan dat Zwarte Piet onderdeel is van een waardevolle culturele traditie, die zij niet verloren willen laten gaan. Tegenstanders geven aan dat Zwarte Piet verwijst naar een zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis: ons koloniale verleden. Volgens met name de donkere Nederlander zou Zwarte Piet door zijn kleur en gouden ringen in z’n oren doen denken aan een slaaf. Ze vinden Zwarte Piet racistisch en zijn van mening dat er dringend iets moet veranderen aan zijn uiterlijk.
In de kranten is de discussie niet onopgemerkt gebleven, integendeel: er is eindeloos veel over geschreven. Wij hebben een aantal artikelen over dit onderwerp uit de Volkskrant, de Telegraaf en de NRC Next geanalyseerd door middel van een critical discourse analyse. We stelden ons hierbij de vraag hoe er in de kranten over Zwarte Piet werd gesproken en of de voor- en tegenargumenten te koppelen zouden zijn aan de huidskleur van degene die deze uitspraken doet.
Het resultaat? Er is in deze discussie geen sprake van ‘de blanke tegenover de zwarte’. Er zijn blanke Nederlanders die voor Zwarte Piet zijn en donkere Nederlanders die hem juist graag willen houden. Uit onze analyse en uit veel eerder onderzoek blijkt dat racisme een zeer controversieel begrip is. Racisme is een begrip dat niet eenvoudig te bevatten is, omdat het voor een groot deel in gevoel en niet in de rede ligt. Dit blijkt wel uit de emotionele reacties op Zwarte Piet.
De discussie over de vraag of Zwarte Piet kan worden gekoppeld aan slavernij en of ons Sinterklaasfeest dus racistisch is, is voorlopig nog niet opgelost. Of Zwarte Piet nu wel of niet gelinkt kan worden aan ons koloniale verleden, er zijn mensen in ons land die zich gediscrimineerd voelen en die moeten serieus worden genomen.
Door: Suzanne van Dijk en Marieke Wiebenga
Bron afbeeldingen: De Groene Amsterdammer (links) / Elsevier (rechts)